بادمجان با نام علمی Solanum melongena
بادمجان با نام علمی
Solanum melongena
گیاهی علفی از خانواده سیب زمینی سانان و بومی هندوستان است (3). این گیاه از زمانهای قدیم در هندوستان شناخته شده بود و منشا آن هند-برمه است. بادمجان دارای انواع مختلف بوده که به جز انواع زینتی حداقل سه گونه بادمجان در ایران به طور وسیع کشت می شود (2و3) و می توان آنها را از ویژگی های گل و میوه شان تشخیص داد (3). این سه واریته شامل:
بادمجان معمولی آمریکایی: ارتفاع بوته آن بین 60 تا 120 سانتی متر است. میوه آن قطور بوده و طول آن تقریبا دو برابر عرض میوه است .
بادمجان قلمی: این واریته که از دیر زمان در ایران کشت می شود دارای میوه ای دراز و باریک است حدود 5/2 سانتیمتر عرض و 30 تا 35 سانتیمتر طول دارد .
بادمجان درشت آمریکایی (دلمه ای): از نوع پاکوتاه است و عرض میوه آن زیاد و حدود دو برابر طول میوه است. رنگ بادمجان معمولا بنفش مایل به قرمز و یا بنفش متمایل به سیاه است.
شرایط آب و هوائی:
از نظر گیاهشناسی، گیاهی است که در مناطق گرم و استوائی به صورت گیاه چند ساله و در مناطق معتدل و سرد به عنوان گیاه یکساله کشت می گردد زیرا در اثر سرمای زمستانه بوته آن خشک می شود (2). بنا براین، بادمجان گیاهی حساس به سرما و نیازمند روزهای بلند و فصل رشد طولانی است.
بادمجان نیازمند گرما و نور کامل آفتاب است. تا حدی شرایط سایه را تحمل می کند اما در ایام زمستان در نور ضعیف در گلخانه ها میوه ها بد شکل شده و گل ها و غنچه ها میریزند. خشکی را به خوبی تحمل می کند ولی عملکردش کاهش می یابد . بهترین رشد بادمجان در دامنه دمائی 18 تا 25 درجه سانتی گراد است. در جدول زیر دامنه دمایی بهینه آن آورده شده است.
خاک و کود:
زمین این گیاه باید حاصلخیز بوده و آبیگر نباشد. خاک های شنی لومی با زهکش مناسب و اسیدیته 5/6-5/5 با مواد آلی زیاد مناسب رشد بادمجان است. تأمین منظم مواد آلی خاک از اهمیت زیادی برخوردار است. بسته به نوع زمین و حاصلخیزی آن حدود 25 تا 30 تن کود دامی پوسیده و حدود 75 کیلوگرم ازت، 100 تا 150 کیلوگرم فسفر و پتاس در هر هکتار در نظر می گیرند. چنانچه کود دامی در دسترس نباشد می توان برای تقویت خاک به کاشت گیاهان خانواده بقولات به عنوان کود سبز در سال قبل از کاشت، اقدام نمود.کود سبز برای محافظت از لایه های بالایی خاک و تامین مواد غذایی مورد نیاز میکروارگانیسم ها و گیاه به کار برده می شود و افزودن کمپوست جهت بهبود دراز مدت حاصلخیزی خاک است. بادمجان چنانچه به خوبی تغذیه شود، میوه بیشتری را در دوره ای طولانی تر تولید می کند. این نکته زمانی بیشتر خود را نشان می دهد که کوددهی در دوره گلدهی گیاه باشد. بادمجان نیاز به فسفر و بر زیادی دارد که می توان انها را از طریق افزودن سنگ فسفات به کمپوست مورد استفاده، تأمین نمود .
کاشت:
روش کشت و کار بادمجان شبیه گوجه فرنگی بوده اما بذر آن بر خلاف گوجه فرنگی برای جوانه زدن احتیاج به یک دوره استراحت طولانی دارد و بعضی مواقع حتی با سپری شدن دوره استراحت و کاشت بذر در شرایط مساعد، باز هم درصدی از بذر جوانه زده و رشد نشاهای جوان نیز بسیار کند است (2و3).
مراحل تولید نشاء :
بذر ها را باید در سینی نشاء یا سینی های توپی کاشت و در محلی مناسب قرار داد. جوانه زنی بذر ها 25-10 روز طول می کشد. انتقال نشاها زمانی صورت می گیرد که گیاهچه به طول حدود 15 سانتی متر و یا مرحله 5-6 برگی برسند. از بذرکاری تا انتقال نشاء به زمین اصلی از 6 تا 12 هفته متغییر است (2). انتقال نشای آن پس از رفع هرگونه خطر یخبندان است (3).
بوته بادمجان کمی بزرگتر از گوجه فرنگی است، بنابراین فاصله کاشت آن کمی بیشتر در نظر گفته می شود. فاصله بین بوته ها 1-8/0 متر و فاصله بین ردیف ها 5/1-2/1 متر در نظر گرفته می شود. (3).
مراقبت های بعد از کاشت :
مراقبت های لازم پس از کاشت نشا عبارتند از آبیاری، دفع علفهای هرز و سله شکنی است
آبیاری : در هنگام انتقال نشاءبه زمین ابیاری اهمیت زیادی دارد زیرا نشاهای بادمجان نسبت به تنش های آبی بسیار حساس هستند. کمی پس از انتقال نشا به مزرعه باید عمل آبیاری را به طور روزانه انجام داد. پس از آن بسته به نوع خاک و شرایط آب و هوایی هر 4 – 2 روز یکبار باید آبیاری صورت پذیرد. نوع خاک برمیزان کل آب مورد نیاز تاثیری ندارد اما بر دفعات آبیاری موثر است. خاک های سبک تر نیاز به دفعات بیشتر و مقادیر کمتر آب در هر آبیاری دارند. در صورت مناسب بودن شرایط کاهش میزان آبیاری برای چند هفته پس زا کاشت باعث باعث بهبود توسعه ریشه می شود. تامین رطوبت به طور منظم برای تامین مواد غذایی، سلامت گیاه و کیفیت میوه ها بسیار مهم است. آبیاری می تواند بصورت قطره ای یا غرقابی باشد. مزایا و معایب استفاده از سیستم های مختلف آبیاری را باید قبل از کشت ارگانیک بادمجان ارزیابی نمود. برای مثال آبیاری غرقابی می تواند باعث افزایش بیماری های خاکزاد و آبیاری قطره ای می تواند باعث افزایش غلظت نمک ها در لایه سطحی خاک شود. بسته به شرایط مکانیکی و اقلیمی منطقه، پوشاندن خاک با خاک پوش می تواند در حفظ رطوبت خاک کمک نماید (3).
مدیریت علف های هرز: در مراحل ابتدایی رشد از اهمیت ویژه ای برخودار است. پس از آن گیاه به اندازه کافی ارتفاع لازم به قدرت کافی برای رقابت با علف های هرز را خواهد داشت. موفقیت در کنترل علف های هرز در کشت ارگانیک بادمجان متکی بر ترکیبی ار روش های مختلف است. استفاده از یک تناوب زراعی با گیاهان مختلف به ویژه استفاده از گیاهان پوششی از رقابت کننده با علفهای هرز، اولین و مهم ترین قدم در تولید ارگانیک بادمجان است. رعایت اصولی که از ورود بذر و اندام های افزایشی علف های هرز به مزرعه جلوگیری می کند در این مورد نقش مهمی دارند.